Wat wordt er verstaan onder zelfstandig leren?

Zelfstandig leren houdt in dat leerlingen actief moeten leren omgaan met de leerstof en de opdrachten, zelf keuzes moeten maken en zelf hun werk moeten plannen en bijsturen. Leerlingen moeten dus meer verantwoordelijkheid krijgen over hun leerproces en minder afhankelijk zijn van de docent.

Zelfstandig leren is zowel middel als doel. Allereerst is het een middel om de schoolprestaties van leerlingen te verbeteren. Het levert actief en zelfstandig leren meestal kwalitatief hoogwaardige kennis op. De kennis die op deze wijze wordt opgedaan is voor de lerende vaak toegankelijker, samenhangende en bruikbaarder, dan de kennis die wordt opgedaan door passieve kennisopname.

Ook is zelfstandig leren een doel op zich. Zelf keuzes kunnen maken, je werk goed kunnen plannen, kunnen samenwerken, kritisch denken en in staat zijn jezelf verder te ontwikkelen.

Er is een verschil tussen zelfstandig werken en zelfstandig leren. Bij zelfstandig werken zijn de leerstof en de leerroute in hoge mate vastgelegd. De leerlingen krijgen wel enige vrijheid om te bepalen wat zij wanneer doen, maar wat er geleerd wordt en in welke volgorde wordt bepaald door de docent en het lesmateriaal. De leerlingen werken zelfstandig de voorgeschreven oefeningen en opdrachten door.

Bij zelfstandig leren sturen de leerlingen hun eigen leren zonder veel hulp en steun van buitenaf. Zij kiezen hun eigen leerroute en de leeractiviteiten die zij willen uitvoeren.

In een school waar zelfstandig leren centraal staat, zal het leren grotendeels plaatsvinden zonder direct toezicht van de docent en werken de leerlingen langere tijd aan complexe, zelfgekozen taken, alleen of in groepjes.

De belangrijke aspecten van zelfstandig leren zijn:

• zelf stellen van haalbare en relevante leerdoelen;
• zelf de studietijd indelen en de te ondernemen leeractiviteiten plannen;
• zelf zoveel mogelijk dingen onderzoeken en uitpluizen;
• zelf samenwerking zoeken met medeleerlingen;
• tijdig hulp vragen aan de begeleidende docent;
• juist gebruik maken van leermiddelen;
• de eigen inzet in de gaten houden;
• zelf evalueren of een aak tot een bevredigend einde is gebracht;
• reflecteren over de toegepaste methode van studeren;
• succes of falen toeschrijven aan de juiste oorzaken.

Zelfstandig leren stel kennisverwerving van leerlingen centraal in plaats van kennisoverdracht door de docent. Het verwerven van nieuwe kennis is een individueel proces van actief selecteren van informatie, deze informatie organiseren in een geheel en integreren met aanwezige kennis. Leerlingen bouwen dus zelf hun kennis en vaardigheden op, op basis van wat ze al weten en kunnen.

Leervaardigheden die belangrijk zijn voor een leerling die zelfstandig wil leren:

• Studerend kunnen lezen

Een strategische benadering van lezen, waarbij de leerling de manier van lezen aanpast aan een specifiek doel of een specifieke taak.

• Leren door schrijven

Schrijven kan gebruikt worden ter ondersteuning en stimulering van het denken en leren. Al schrijvende construeert de leerling betekenissen, bedenkt inhouden, ontdekt verbanden, verheldert en ontwikkelt zijn ideeën en gedachten.

• Kritisch denken

Dit houdt in dat de leerling niet alleen kennis toepast, maar ook in staat is om te analyseren, samen te stellen en  te evalueren.

• Leren door samenwerken

Leren wordt steeds meer gezien als een actief proces van kennis construeren. Dit is niet alleen een individuele aangelegenheid, maar ook een sociale aangelegenheid. Kennis ontwikkelt zich en krijgt betekenis in interactie met anderen.

Hierboven zijn de complexe leeractiviteiten beschreven. Er zijn ook voorbereidende leervaardigheden die gedurende het leren van belang zijn, zowel vooraf, tijdens en achteraf. Dit zijn de voorbereidende leeractiviteiten: kiezen, je doel bepalen, jezelf motiveren en je tijd managen en plannen. Vervolgens kennen we de uitvoerende leeractiviteiten: jezelf vragen stellen, structureren of schematiseren, jezelf controleren of bewaken en hulp vragen en geven.

Tenslotte is er nog een afsluitende leervaardigheid, namelijk jezelf beoordelen.